Gmina Sosnowica

Tytuł

Znak

Data utworzenia

Opis

Załącznik

do uchwały Nr V/33/11

Rady Gminy Sosnowica

z dnia 16 marca 2011 r.

 

 

Gminny Program

Przeciwdziałania Przemocy
w Rodzinie i Ochrony Ofiar
Przemocy w Rodzinie

na terenie Gminy Sosnowica

 

 

 

Wstęp

               Rodzina jest najważniejszym środowiskiem w życiu człowieka, kształtującym osobowość, system wartości, poglądy, styl życia. Ważną rolę w prawidłowo funkcjonującej rodzinie odgrywają wzajemne relacje pomiędzy rodzicami oparte na miłości i zrozumieniu.
W przypadku dezorganizacji rodzina nie jest w stanie realizować podstawowych zadań, role wewnątrzrodzinne ulegają zaburzeniu, łamane są reguły, a zachowania poszczególnych członków rodziny stają się coraz bardziej niezgodne z normami prawnymi i moralnymi oraz oczekiwaniami społecznymi.

Mówiąc o przemocy należy pamiętać, iż jest ona zjawiskiem występującym powszechnie w naszym społeczeństwie, jest ona obecna w codziennym życiu. Przemoc doznawana w rodzinie rodzi konsekwencje niezmiernie głębokie i szkodliwe, dając o sobie znać w postaci zaburzeń emocjonalnych w bliższej lub dalszej perspektywie czasowej.

            Na terenie Gminy Sosnowica przemoc w rodzinie najczęściej występuje w rodzinach najuboższych, jest powiązana z alkoholizmem, niskimi dochodami finansowymi na członka rodziny, niskim wykształceniem, małą świadomością społeczną. Przypadki znęcania najczęściej odbywają się w domach rodzinnych, w zamkniętym kręgu osób, gdzie świadkami są jedynie członkowie rodziny. Praktycznie ofiary przemocy boją się, a niejednokrotnie wstydzą się o tym mówić i rozgłaszać. Trudno jest im w tych sprawach zeznawać w sądzie
i dlatego wolą, aby przemoc ta trwała. Tylko bardzo zdeterminowane ofiary przemocy decydują się na jej przerwanie, poprzez zgłoszenie tego faktu odpowiednim organom.

            Z uwagi na powyższe fakty konieczne jest podjęcie działań zmierzających w kierunku edukacji społeczeństwa, dostarczając wiedzy o zjawisku przemocy i sposobach radzenia sobie
z problemami. Niezbędne jest również zapewnienie profesjonalnej pomocy.

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1493) nakłada na samorządy gmin w tym obszarze następujące zadania:

1) tworzenie gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie,

2) prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie,

3) opracowywanie i realizacja programów ochrony ofiar przemocy w rodzinie,

4) zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia.

Konieczność podejmowania działań zapobiegających przemocy w rodzinie wynika również z zapisów ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ( Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu
w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U z 2007 r. Nr 70, poz. 473, z późn. zm.).

Zjawisko przemocy w rodzinie

Zjawisko przemocy, ze względu na swoją złożoność, zasługuje na miano problemu interdyscyplinarnego i leży w kręgu zainteresowań zarówno osób związanych ze „światem nauki”, jak również „praktyków”.  Określenie i jasne zdefiniowanie przemocy w rodzinie nie jest łatwe. Na zagadnienie przemocy domowej możemy spojrzeć z wielu perspektyw. Przemocą domową zajmuje się szereg dyscyplin naukowych takich jak: psychologia, pedagogika, prawo, socjologia, polityka społeczna, itp. Dlatego też precyzyjne określenie tego zjawiska nastręcza wielu problemów interpersonalnych.

Najprostszą i dostępną dla każdego przeciętnego człowieka definicją jest definicja, która określa przemoc jako „fizyczną przewagę wykorzystywaną do czynów bezprawnych dokonywanych na kimś, lub narzuconą bezprawnie władzę, panowanie”.

Najbardziej odpowiednią jednak jest definicja zawarta w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r., która przemoc definiuje jako „ jednorazowe albo powtarzające się umyślnie działanie lub zaniedbanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”.

Przemoc domowa ma różne formy, jednak każda z nich charakteryzuje się tym, że jest intencjonalna, podczas aktu przemocy zachwiana jest równowaga sił między sprawcą a ofiarą, narusza prawa i dobra osobiste ofiary, powoduje cierpienie i ból. Mówiąc o przemocy
w rodzinie musimy brać pod uwagę każdy z jej aspektów: psychologiczny, społeczny, moralny i prawny. Wyróżniamy kilka rodzajów przemocy i każdy z nich ma swoje charakterystyczne wyznaczniki, chociaż wiele elementów jest wspólnych, chociażby to że każda forma przemocy powoduje ból, cierpienie, zawsze narusza prawa i dobra osobiste ofiary i jest    intencjonalna.
           Przemoc w rodzinie ogranicza się do pięciu podstawowych rodzajów:
przemoc fizyczna - nazywana również gorącą, to każde agresywne zachowanie polegające na użyciu siły i prowadzące do naruszenia nietykalności cielesnej, nieprzypadkowych urazów, zranień, stłuczeń, złamań czy zasinień (m.in.: popychanie, szarpanie, policzkowanie, uderzanie pięścią, kopanie, duszenie, rzucanie przedmiotami, użycie przedmiotów lub narzędzi niebezpiecznych, mogących spowodować utratę zdrowia lub życia).

przemoc psychiczna - nazywana zimną, to umyślne agresywne działania, wykorzystujące
nie tyle siłę fizyczną lecz mechanizmy psychologiczne, powodujące zachwianie u ofiary pozytywnego obrazu własnej osoby, obniżenie u niej poczucia własnej wartości, pojawienie się stanów lękowych i nerwicowych. Zachowania sprawcy mają na ogół charakter poniżający lub budzący poczucie zagrożenia i wywołują emocjonalny ból lub cierpienie
(m.in. wyśmiewanie, wyzywanie, krytyka, groźby, kontrolowanie i ograniczanie kontaktów
z innymi osobami).

przemoc seksualna - wymuszenie pożycia seksualnego lub nieakceptowanych i niechcianych przez ofiarę praktyk seksualnych w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych sprawcy
(np. sprawca grozi użyciem przemocy, żeby zmusić ofiarę do stosunku wbrew jej woli).

przemoc ekonomiczna - przejawia się w uniemożliwieniu dostępu do rodzinnych środków finansowych, prowadząc do całkowitego finansowego uzależnienia ofiary od sprawcy
(np. odbieranie zarobionych pieniędzy, niezaspokajanie materialnych potrzeb rodziny, uniemożliwianie             podjęcia          pracy).
zaniedbanie - stan ciągłego niezaspokajania podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych osób zależnych.

Ofiarami przemocy są na ogół osoby słabe fizycznie, psychicznie, o niskim poczuciu wartości samego siebie, w jakikolwiek sposób zależne od sprawcy, np. w wymiarze psychicznym, fizycznym i ekonomicznym. Przemoc doznawana w rodzinie rodzi konsekwencje niezmiernie głębokie i szkodliwe, dając o sobie znać w postaci zaburzeń emocjonalnych w bliższej lub dalszej perspektywie czasowej.

 

Fazy cyklu przemocy

 

Aby móc lepiej zrozumieć dlaczego osobom doznającym przemocy tak trudno zmienić swoją sytuację, ważne jest przyjrzenie się specyfice relacji między osobą stosującą przemoc
a ofiarą. Zdecydowana większość osób nie doświadcza przemocy w sposób ciągły, gdyż przemoc ma tendencję do powtarzania się według określonej, zauważalnej prawidłowości. Istnienie tych cykli pozwala także lepiej wyjaśnić proces osób doznających przemocy, a także pojawiający się w ich zachowaniu syndrom wyuczonej bezradności.

W cyklu przemocy występują trzy niezależne fazy, zmienne pod względem swej intensywności i czasu trwania:

 faza narastającego napięcia – jest to początek cyklu, który charakteryzuje się wzrostem napięcia i natężeniem sytuacji konfliktowych,

 faza ostrej, gwałtownej przemocy – to druga faza; w której następuje wybuch gniewu i wyładowanie agresji; agresja w tej fazie może być zagrażająca dla zdrowia i życia ofiary, moment zakończenia aktu przemocy zależy wyłącznie od sprawcy i nie ma żadnego związku z zachowaniem ofiary (sygnały jej bólu i cierpienia nie wyciszają agresji),

faza „miodowego miesiąca” – to trzecia faza w czasie, w trakcie której sprawca wyraża swoją skruchę, okazuje żal, obiecuje, że już nigdy więcej nie skrzywdzi ofiary lub po prostu zachowuje się tak jak gdyby przemoc nigdy nie miała miejsca; faza ta jest przemijająca i bez specjalistycznej pomocy kończy się nawrotem przemocy spowodowanym ponownym wzrostem napięcia u sprawcy. Faza „miodowego miesiąca” zatrzymuje ofiarę w sytuacji przemocy, bo łatwo pod jej wpływem zapomnieć o koszmarze pozostałych dwóch faz. Prawdziwe zagrożenie, jakie niesie ze sobą ta faza jest związane z tym, że przemoc w następnym cyklu zazwyczaj jest gwałtowniejsza i za każdym razem narasta.
Jeśli już raz doszło do użycia przemocy, będzie ona się powtarzać dopóki nie zostanie przerwana, najczęściej przez interwencję z zewnątrz.

 

Skutki przemocy w rodzinie

 

Przemoc może spowodować oprócz szkód fizycznych również trwałe i rozległe następstwa w psychice człowieka. Z powodu wielu następstw takich doświadczeń, cierpią nie tylko ci, którzy są ofiarami, ale również bezsilni świadkowie obserwujący akty przemocy, tj. najczęściej dzieci.

 

Konsekwencje doświadczania przemocy przez osoby dorosłe:

- poważne obrażenia ciała,

- wzrost częstości objawów związanych ze stresem (bole głowy, żołądka, pleców),

- przygnębienie, smutek, obojętność, popadanie w depresję, niepokój,

- niekontrolowane wybuchy płaczu, śmiechu czy agresji,

- zmienność nastrojów, decyzji,

- lęk przed bliskością, nieufność, poczucie zagrożenia, niska samoocena,

- kłopoty z zasypianiem, koszmary nocne, kłopoty z koncentracją,

- zaprzeczanie, obwinianie się, bezradność, adaptacja do przemocy.

Konsekwencje doświadczania przemocy przez dzieci, które mogą wystąpić:

- obrażenia cielesne,

- życie w poczuciu ciągłego strachu i zagrożenia,

- brak poczucia bezpieczeństwa i stabilności środowiska wychowawczego,

- liczne schorzenia psychosomatyczne,

- maltretowanie psychiczne może prowadzić do nieprzystosowania interpersonalnego

(niski poziom kompetencji społecznych, trudności w kontaktach z rówieśnikami), deficytów intelektualnych (w zakresie możliwości poznawczych, rozwiązywania konfliktów i kreatywności), problemów afektywno-behawioralnych (agresja, samoponiżanie, lęk, wstyd i poczucie winy, wrogość i gniew, pesymizm i negatywizm),

- wykorzystywanie seksualne prowadzi do wysokiego poziomu agresji, poczucia osamotnienia, myśli samobójczych, zaburzeń snu, nadpobudliwości, agresji.

Niezwykle istotne jest podkreślenie, iż konsekwencje stosowania przemocy ujawniają się często również po długim czasie, kiedy dziecko dorasta lub też już w jego dorosłym życiu. Odroczone skutki przemocy objawiają się w postaci rożnych form niedostosowania społecznego (tj. trudności w nauce, wagarowanie, ucieczki z domu, udział w nieformalnych młodzieżowych grupach przestępczych, wysoki poziom agresji, nadużywanie alkoholu, branie narkotyków, itp.).

Społeczne konsekwencje doświadczania przemocy:

- przemoc domowa jako siła niszcząca cały system rodzinny niesie ze sobą ryzyko dziedziczenia przez dzieci zachowań przemocowych i powielania ich w dorosłym życiu, młodzi chłopcy wychowujący się w rodzinach, gdzie mężczyzna znęca się nad kobietą, uczą się agresji wobec kobiet, dziewczynki zaś postrzegają bicie, maltretowanie i wykorzystywanie jako elementy wpisane w rolę kobiety.

- niezwalczana przemoc przybiera na sile, utrwala się niosąc konsekwencje dla uwikłanych w nią rodzin i dla całego społeczeństwa.

 

 

 

 

 

 

 

 

Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie na terenie Gminy Sosnowica

 

Gmina Sosnowica leży w południowej części powiatu parczewskiego na terenie województwa lubelskiego. Zajmuje powierzchnię 172,35 km² i ma charakter rolniczy,
w skład której wchodzi 20 miejscowości. Według danych Gmina Sosnowica liczy 2852 mieszkańców, gdzie znaczną część stanowią byli pracownicy PGR-ów i Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej. Wśród wielu występujących problemów społeczno-gospodarczych dominuje przede wszystkim bezrobocie. Brak pracy jest doświadczeniem destrukcyjnym, które prowadzi do bierności, spadku samooceny a w konsekwencji do przerzucenia odpowiedzialności za złą sytuację bytową na innych wywołując bezsilność i agresję.

 

Założenia Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie

Podstawa prawna

1.        Ustawa z dnia 26.10.1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2007r. Nr 70, poz. 473, z późn. zm.).

2.        Ustawa z dnia 29.07.2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.
z 2005r. Nr 180, poz. 1493).

3.        Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz.U. z 2009r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.).

 

Zasoby umożliwiające realizację Programu oraz budowę gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie

 

Zasoby instytucjonalne:

1.      Ośrodek Pomocy Społecznej - systematyczne monitorowanie zjawiska w gminie, praca socjalna; diagnoza i sporządzanie raportów o przemocy w rodzinie, poradnictwo: prawne, psychologiczne i pedagogiczne ; wsparcie finansowe; skierowania do odpowiedniej instytucji pomagającej, koordynacja działań Zespołu Interdyscyplinarnego, promowanie zadań w ramach systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie,

2.      Szkoła - konsultacje i porady dla rodziców dzieci sprawiających trudności wychowawcze oraz pomoc psychologiczna i pedagogiczna dla uczniów; podejmowanie interwencji w przypadku stwierdzenia przemocy wobec dzieci,

3.      Policja - opracowywanie i wdrażanie programów prewencyjnych. Podejmowanie interwencji i sporządzanie dokumentacji z ich przebiegu, tzw. Niebieskiej Karty; wszczynanie postępowań karnych wobec sprawców przemocy, monitorowanie sytuacji w rodzinie przez dzielnicowych, sporządzanie wniosków
w celu skierowania osób uzależnionych na leczenia odwykowe oraz do sądu rodzinnego o wgląd w sytuację dziecka, podnoszenie kwalifikacji dot. rozpoznawania przemocy u dorosłych i dzieci poprzez uczestnictwo w szkoleniach,

4.      Organizacje pozarządowe - prowadzenie: świetlic socjoterapeutycznych; poradnictwo: psychologiczne, pedagogiczne i prawne,

5.      Służba zdrowia – leczenie chorób psychopatycznych i zaburzeń psychicznych – ambulatoryjne i szpitalne, leczenie skutków urazów doznanych w wyniku przemocy.

 

Zasoby kadrowe:

- 3 pracowników socjalnych,

- pedagog szkolny,

- dyrektor szkoły,

- nauczyciele,

- Policja – Komenda Powiatowa Policji w Parczewie,

- Przewodniczący Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

- lekarze i pielęgniarki środowiskowe,

- przedstawiciele parafii,

- przedstawiciele organizacji pozarządowych,

- radni i sołtysi

 

Adresaci programu:

a) ofiary przemocy w rodzinie, w tym:

- dzieci,

- współmałżonków lub partnerów w związkach nieformalnych,

- osób starszych,

- osób niepełnosprawnych.

b) sprawcy przemocy w rodzinie,

c) świadkowie przemocy w rodzinie,

d) przedstawiciele instytucji i służb zobowiązanych do udzielania pomocy w sytuacji przemocy (nauczyciele, pedagodzy, pracownicy socjalni, policjanci pracownicy wymiaru sprawiedliwości, pracownicy służby zdrowia, księża).

e) społeczność lokalna.

 

Wdrażanie Programu

 

Program będzie wdrażany we współpracy z lokalnymi instytucjami, placówkami, organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami zajmującymi się problematyką rodzinną.

Za realizację programu, koordynację przedsięwzięć na rzecz osób doświadczających przemocy, sygnalizowanie konieczności wprowadzania zmian do przyjętego dokumentu oraz informowanie o problemach w realizacji zadań odpowiada Ośrodek Pomocy Społecznej
w Sosnowicy.

 

Celem głównym Programu jest zwiększenie skuteczności działań na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie na terenie Gminy Sosnowica

Cele szczegółowe: 

1.      Skuteczne i efektywne zwalczanie przemocy w rodzinie;

2.      Zapewnienie osobom doznającym przemocy bezpieczeństwa i skutecznej pomocy;

3.      Zapewnienie interdyscyplinarnych szkoleń dla służb zajmujących się problemem przemocy;

4.      Zmiana postawy mieszkańców wobec przemocy w rodzinie poprzez działania informacyjno – edukacyjne;

5.      Zwiększenie świadomości na temat zjawiska przemocy;

6.      Usprawnienie przepływu informacji pomiędzy instytucjami i organizacjami zajmującymi się problemem przemocy w rodzinie,

7.      Zwiększenie skuteczności działań interwencyjnych, korekcyjnych wobec osób stosujących   przemoc          w       rodzinie.

 

Działania gminy w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie

1.      Budowanie lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy.

2.      Powołanie Zespołu Interdyscyplinarnego.

3.      Diagnoza zjawiska przemocy na terenie Gminy Sosnowica.

4.      Tworzenie strategii interwencyjnych dla osób doświadczających przemocy w rodzinie.

5.      Budowanie systemu wsparcia dla osób doświadczających przemocy w rodzinie.

6.      Kształtowanie postaw społeczności lokalnej wolnych od przemocy:

a)      działania edukacyjne,

b)      działania profilaktyczne,

c)      działania informacyjne.

7.      Profesjonalizacja kadr związanych z pracą w obszarze przeciwdziałania przemocy
w rodzinie.

8.      Dostosowywanie działań programu w zakresie interwencji, informacji, edukacji, budowania systemu i działań zespołu interdyscyplinarnego do projektowanych zmian
w przepisach prawnych.

Przewidywane efekty realizacji Programu

 

1. Pogłębienie wiedzy społeczności lokalnej gminy Sosnowica o zjawisku przemocy domowej
    i sposobach radzenia sobie z tym problemem.

2. Zmiana postaw społecznych wobec zjawiska przemocy w rodzinie.

3. Zwiększenie liczby osób profesjonalnie zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy
     domowej oraz pomagających ofiarom przemocy.

5. Zbudowanie na terenie gminy Sosnowica spójnego, pełnozakresowego systemu
     przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

6. Zmniejszenie rozmiarów zjawiska przemocy w rodzinie.

7. Niwelowanie skutków zjawiska przemocy domowej.

8. Zwiększenie skuteczności i dostępności pomocy dla osób doświadczających przemocy.

 

Monitoring realizacji Programu

 

Monitorowanie Programu będzie prowadzone przez Ośrodek Pomocy Społecznej
w Sosnowicy, na podstawie zebranych informacji, przekazywanych przez jednostki uczestniczące w jego realizacji. Sprawozdawczość będzie dotyczyć realizacji wszystkich celów, a roczne sprawozdania z realizacji Programu będą przedstawiane Wójtowi Gminy.

Bieżący monitoring umożliwi wgląd w realizację podejmowanych działań, ocenę ich skuteczności oraz wdrażanie działań korygujących.

Finansowanie:

 

Realizacja działań ujętych w celach szczegółowych programu, w przypadku jednostek gminnych, w znacznej części będzie uzależniona od wielkości środków finansowych zaplanowanych w corocznych budżetach. Zadania Programu zlecone organizacjom pozarządowym, będą uwarunkowane wielkością środków finansowych przewidzianych rokrocznie w budżecie gminy i samorządu województwa oraz własną kondycją finansową tych organizacji.

Przedsięwzięcia związane z problematyką przemocy mogą uzyskać dofinansowanie ze środków własnych gminy przeznaczonych na realizację Gminnego Programu Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Istnieje również możliwość pozyskiwania dodatkowych środków zewnętrznych z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej na niektóre działania określone w programie.